Bu hafta yaptığımız saha denetimlerinde çalışma arkadaşlarımızdan biri bu soruyu sordu.
Sabık işyerinde, haftanın 6 günü çalışma gerçekleştiriliyor.
Çalışma saatleri 8:00 – 18:00
İlk Çay Molası: 10:00 – 10:15 saatlerinde 15 dakika süreyle,
Öğle Yemeği Molası: 12:00 12:30 saatlerinde 30 dakika süreyle,
Son Çay Molası: 15:00 15:15 saatlerinde 15 dakika süreyle tanımlanmış.
Bakıldığında günlük 10 saat çalışma gerçekleştiriliyor. 1 saat ise yemek ve ara dinlenmeler ile çalışma süresinden düşülmüş.
Günlük 9 saatlik bir çalışma söz konusu…
Bu yazıda geçen;
1 nolu yönetmelik kavramı İŞ KANUNUNA İLİŞKİN ÇALIŞMA SÜRELERİ YÖNETMELİĞİ ‘ni tanımlar ilgili yönetmelik tam mentine ulaşmak için tıklayın
2 nolu yönetmelik kavramı ise İŞ KANUNUNA İLİŞKİN FAZLA ÇALIŞMA VE FAZLA SÜRELERLE ÇALIŞMA YÖNETMELİĞİ ‘ni tanımlamaktadır. İlgili yönetmeliğin tam metnine ulaşmak için tıklayın
Ara Dinlenmesi Çalışma Süresinden Sayılır mı?
Çalışma Süresi
Madde 3 —Çalışma süresi, işçinin çalıştırıldığı işte geçirdiği süredir. İş Kanununun 66 ncı maddesinin birinci fıkrasında yazılı süreler de çalışma süresinden sayılır. Aynı Kanunun 68 inci maddesi uyarınca verilen ara dinlenmeleri ise, çalışma süresinden sayılmaz.
ilgili 1 nolu yönetmelik madde 3 Çalışma Süreleri başlığında çalışma sürelerinin neyi kapsayıp kapsamadığı konusunu yukarıdaki şekilde açıklamıştır.
Ara dinlenmeleri, iklim, mevsim, yöredeki gelenekler ve işin niteliği göz önünde tutularak, yirmidört saat içinde kesintisiz oniki saat dinlenme süresi dikkate alınarak düzenlenir. 4857 sayılı İş Kanununun 69 uncu maddesinin son fıkrası hükmü saklıdır.
Buna göre ara dinlenmeleri çalışma süresinden sayılmaz. Ancak İlgili kanun maddelerinde belirtilen sürelerde çalışma sürelerine eklenmelidir.
Haftalık Çalışma Süresi Kaç Saattir?
Haftalık Normal Çalışma Süresi
Madde 4 —Genel bakımdan çalışma süresi haftada en çok kırkbeş saattir. Aksi kararlaştırılmamışsa bu süre, işyerlerinde haftanın çalışılan günlerine eşit ölçüde bölünerek uygulanır.
İlgili 1 nolu yönetmelik Madde 4 Haftalık Çalışma süresini 45 saat ile sınırlandırmıştır.
yukarıdaki iki başlığı kontrol ettiğimizde Haftalık 45 saatlik çalışma süresi soruyu soran arkadaşımızın anlatımlarına göre, 5 günlük çalışma sonucunda Haftalık çalışma süresi dolmaktadır.
Cumartesi günleride aynı sürelerle çalıştıkları için ayrıca günde 3 saatte fazla çalışma yapması sebebiyle.
Günlük 3 saat ve Cumartesi günü yapılan toplam 10 saatlik fazla çalışma ile Haftalık 25 saat fazla çalışma yaptığı görülmektedir.
Mesainin bir sınırı var mı?
Aklınıza burada tamam çalışma süresini ve fazla çalışma kavramını açıkladık. Ancak fazla çalışma yani mesai ‘nin bir sınırı var mı ? Ayda kaç saat mesai yapabiliriz. Kanun bunun bir üst alt sınırını koymuş mu diye sorabilirsiniz.
Burada fazla çalışmaya dair iki kavram ortaya giriyor. Kastettiğim fazla sürelerle çalışma ve fazla çalışma değil. Fazla çalışma kapsamında iki gruba ayırmalıyız.
İlk olarak günlük çalışabileceğimiz bir üst sınır vardı. İlgili kanun madde 4 te Haftalık normal çalışma süresi başlığında şu tanım geçer.
Günlük çalışma süresi her ne şekilde olursa olsun 11 saati aşamaz.
Burada gördüğümüz gibi günlük çalışma süresi asla 11 saati geçmeyecek yani mesai dediğimiz kavram dinlenme sürelerini de dahil ettiğimizde 12 saatlik bir işyerinde bulunma sınırı getiriyor (1 saat ara dinlenmesi 11 saat ise çalışma süresi) burada haftalık çalışma yerine mesai kavramına yani fazla çalışma sürelerine yoğunlaşacağımız için. Bu sürenin asla ne şartla olursa olsun aşılmaması gerektiğini bilmemiz şimdilik yeterli.
Peki sınır?
Evet kafanızda halen bir netlik oluşmadı çünkü, 11 saat çalıştık diyelim tüm hafta boyunca, tüm ay boyunca, tüm yıl boyunca hergün 11 saat çalışmaya mecbur muyuz diyebilirsiniz.
Hayır. Haftalık çalışma süresinin yanında birde tamamen fazla çalışmaya yönelik çıkarılan ilgili iki nolu yönetmelikte yıllık yapılabilecek olan mesai saati sınırını şu şekilde sınırlar.
Fazla Çalışmada Sınır
Madde 5 —Fazla çalışma süresinin toplamı bir yılda ikiyüzyetmiş saatten fazla olamaz. Bu süre sınırı, işyerlerine veya yürütülen işlere değil, işçilerin şahıslarına ilişkindir.
Fazla çalışma veya fazla sürelerle çalışma sürelerinin hesabında yarım saatten az olan süreler yarım saat, yarım saati aşan süreler ise bir saat sayılır.
Burada gördüğünüz üzere yıllık fazla çalışma sınırı 270 saati geçemez iki yüz yetmiş saatten fazla yapılacak çalışmalar kanunsuz bir çalışma olacağı, kaçak çalışma olacağı için cezai müeyyideye tabi olacaktır.
Mevcut durumda kaç gün bu şekilde çalışabilirim?
Sonuç kısmını yukarıdaki örnekle devam ettirmek istersek. 1 Haftada 25 saat mesai yapan bir çalışan 11. haftadan sonra (yani 2,5 ay sonra) asla fazla çalışma (mesai) yaptırılmaması gerekmektedir.
Yaptığım fazla mesailerde ücretimi hangi oranlarda almalıyım?
Fazla çalışma sürelerini aştık. Süre konusunda işverenle anlaştık. Peki şimdi yaptığım fazla çalışmaları hangi oranda almalıyım.
Burada saatlik ücretinizi öncelikle hesaplamanız gerekli. Haftalık çalışma saatimiz 45 saatti 4 hafta olarak düşünürsek bir hata olabilir. SSK ya bağlı işlemlerin tümünde ay 30 gün olarak hesaplanır. Bunun yanında tüm günler için ücret alınması sebebiyle 8 saatlik bir çalışma üzerinden (haftanın 5 günü 8 saat cumartesi 5 saat) 30 dakikayı ara dinlenmesi olarak düştüğümüzde günlük 7,5 saatlik bir çalışma süresi bulunur. 30*7,5 = 225 aylık çalışma saati hesaplanır.
Maaşınız / 225 yaptığınızda size saatlik ücretinizi verecektir. 3000 lira aldığımızı düşünürsek 3000 / 225 = 13,33 bu arkadaşımızın saat başına ücretidir.
Aylık toplamda 100 saat fazla çalıştığını varsayarsak 1,5 ile çarparak hesaplanır fazla çalışma ücreti 100 * 1,15 =150 saat 150 * 13,33 = 2000 TL fazla çalışma sebebiyle hakedişi ortaya çıkmaktadır.
Fazla Çalışmayı, Mesai ‘yi reddedebilir miyim?
Fazla Çalışma Yaptırılacak İşçinin Onayı
Madde 9 —Fazla çalışma ve fazla sürelerle çalışma yaptırmak için işçinin yazılı onayının alınması gerekir. Zorunlu nedenlerle veya olağanüstü durumlarda yapılan fazla çalışma ve fazla sürelerle çalışma için bu onay aranmaz.
(Değişik:RG-25/8/2017-30165) Fazla çalışma ihtiyacı olan işverence bu onay iş sözleşmesinin yapılması esnasında ya da bu ihtiyaç ortaya çıktığında alınır ve işçi özlük dosyasında saklanır. Fazla çalışma veya fazla sürelerle çalışma yapmak istemeyen işçi verdiği onayı otuz gün önceden işverene yazılı olarak bildirimde bulunmak kaydıyla geri alabilir.
İlgili 1 nolu yönetmelik madde 9 fazla çalışmanın reddi hakkındaki hükmünü karara bağlamaktadır.
Yukarıdaki metni okuduğumuzda iş sözleşmelerinde ilk başta onayladığımız fazla mesai yapma iznini bu madde de belirtilen kurallara bağlı kalarak iptal edebilir. Verdiğimiz onayı geri alabiliriz.
Mesailerde Haklı Fesih Durumları Nasıl Kullanılır
İş Sözleşmemizde fazla mesailere katılacağımız konusunda onayımız verilmişse. Sonrasında bu izni geri çekmemişsek. Fazla mesailere katılmadığımızda yazılacak tutanaklarla iş akdimiz haklı nedenle işveren tarafından feshedilebilir.
Ancak, günlük çalışma süresinin üstünde (11 saatten daha fazla) bir çalışma metodu size dayatılıyorsa, yada yıllık 270 saatten fazla bir süre fazla çalışma yaptırılıyorsa. Bu kez çalışan tazminatını talep ederek haklı nedenle iş sözleşmesini feshedebilir.
Bursa OSGB Firmaları ve Kütahya OSGB Firmaları arasında iş güvenliği uzmanlığı ve işyeri hekimliği hizmeti başta olmak üzere…
iş sağlığı ve güvenliği konularında aklınıza gelebilecek her türlü iş için güçlü çözüm ortakları ağımızdan faydalanabilirsiniz. İş sağlığı ve güvenliği hizmetinde kaliteyi şansa bırakmayın. Uygun fiyat seçeneklerimizden yararlanmak için mutlaka arayın 0551 254 56 38
