İş sağlığı ve güvenliği alanında ülkemizde yapılan yüzeysel çalışmalar yavaş yavaş büyüyor. On yılı 2022 Haziran ayında tamamladık. 2023 yılı Haziran ayı itibariyle On ikinci yıla başladık. OSGB sektöründe firmaların sayılarının da artmasıyla birlikte iş sağlığı ve güvenliği hizmeti almak isteyen kişiler için yol gösterici bir yazımızla sizlerle birlikteyiz.
İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu Nedir? Temel Amacı Nedir?
İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu’nun temel amacı işçi sağlığını korumak, iş kazalarını ve meslek hastalıklarını önlemek, işyerlerindeki riskleri belirleyerek ortadan kaldırmak veya en aza indirmek, çalışma ortamlarını düzenlemek ve işveren ile çalışan arasındaki sorumlulukları belirlemektir.
Bu kanun işveren ve çalışan arasındaki dengeyi sağlayarak, işyerlerinde sağlıklı ve güvenli bir çalışma ortamının oluşturulmasını hedefler. İSG Kanunu, işverenin iş sağlığı ve güvenliği konusunda yükümlülüklerini düzenlerken aynı zamanda çalışanların bu konudaki haklarını da korur. İSG mevzuatı; çalışanların bilinçlenmesi, eğitimi ve katılımı ve işyerlerindeki güvenlik standartlarının iyileştirilmesine yönelik önemli unsurları içerir. Bu kanun denetim mekanizmalarını da içererek kurallara uymayan işverenlere karşı caydırıcı yaptırımları öngörür.
İşverenin İş Sağlığı ve Güvenliği ile İlgili Sorumlulukları Nelerdir?
İSG uygulamalarında işverenlerin sorumlulukları şu şekildedir:
- Risk Değerlendirmesi Yapma: İşveren, işyerindeki potansiyel riskleri belirlemek için düzenli olarak risk değerlendirmesi yapmakla yükümlüdür. Risk değerlendirmesinin İSG uzmanı tarafından yapılması işyerindeki tehlikeleri tanımlamak, riskleri değerlendirmek ve gerekli önlemleri almak için temel bir adımdır.
- Çalışanları Bilgilendirme ve Eğitme: İSG kanunu gereği İşveren, çalışanlarına iş sağlığı ve güvenliği konularında bilgi vermek ve gerekli eğitimleri sağlamak zorundadır.
- Koruyucu Ekipman Sağlama: İşveren, işyerindeki riskleri azaltmak veya ortadan kaldırmak için gerekli olan koruyucu ekipmanları sağlamak ve bu ekipmanların kullanımını teşvik etmekle sorumludur. Bu ekipmanlar, işçilerin sağlığını ve güvenliğini korumak amacıyla kullanılır.
- İş Sağlığı ve Güvenliği Politikası Belirleme: İşveren, iş sağlığı ve güvenliği politikasını belirleyip uygulamakla sorumludur. Bu politika işyerindeki sağlık ve güvenlik hedeflerini, yöntemlerini ve taahhütlerini içerir. Söz konusu politikaların İSG belgesi içerisine eklenmesi gerekir.
- Acil Durum Planları Yapma: İşveren, işyerinde olası acil durumları öngörüp buna karşı acil durum planları hazırlamak zorundadır. Bu planlar yangın, deprem gibi acil durumlar için nasıl hareket edileceğini belirler ve yine İSG dosyası içerisinde bulundurulmak zorundadır.
- İş Sağlığı ve Güvenliği Kurulu Oluşturma: Belirli büyüklükteki işyerlerinde iş sağlığı ve güvenliği kurulu oluşturmak işverenin sorumluluğundadır.
- Denetim ve İzleme: İşveren, iş sağlığı ve güvenliği tedbirlerinin etkin bir şekilde uygulandığını ve çalışanların bu kurallara uyduğunu düzenli olarak denetlemekle sorumludur.
- Çalışma Ortamını Düzenleme: İşveren, çalışma ortamını ergonomik ve güvenli hale getirmek için gerekli düzenlemeleri yapmalıdır.
İş Kazalarının Önlenmesi İçin Alınması Gereken Temel Tedbirler Nelerdir?
İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu kapsamında, işverenler iş kazalarının önlenmesiyle ilgili bir dizi tedbiri almakla yükümlüdür. İSG belgesi içerisinde de bulunması gereken ilk tedbir, düzenli risk değerlendirmelerinin yapılması. Bu olası tehlikelerin belirlenmesi, değerlendirilmesi ve bu tehlikelere karşı önlemler alınması anlamına gelir. Ayrıca işveren çalışanlara iş güvenliği eğitimleri düzenlenmelidir. Çalışanlar iş sağlığı ve güvenliği konularında bilgilendirilmeli ve katılımları teşvik edilmelidir. Çalışanların görüşleri ve önerileri alınmalıdır.
İş kazalarının önlenmesi konusunda en önemli aşamalardan bir diğeri kişisel koruyucu ekipmanlardır. İşyerinde kullanılması gereken İSG malzemeleri ve kişisel koruyucu ekipmanlar (kulak koruyucular, gözlükler, eldivenler, başlık vb.) sağlanmalı ve çalışanlar tarafından düzenli olarak kullanıldığına emin olunmalıdır. İşyerinde kullanılan makineler ve ekipmanlar güvenlik standartlarına uygun olmalı, düzenli bakım ve kontrolleri yapılmalıdır.
Çalışma alanları, iş güvenliği açısından düzenlenmeli ve temiz tutulmalıdır. İş hijyenine dikkat edilmeli, zararlı maddelerin kontrol altında tutulması sağlanmalıdır İSG belgesi içerisinde olması gereken sağlık raporları ve acil durum planları da önceden hazırlanmalı, gereken aralıklarla güncellenmelidir. İşyerlerinde belirli bir çalışan sayısına ulaşıldığında iş sağlığı ve güvenliği kurulu oluşturulmalıdır.
Acil Durum Planları İş Sağlığı ve Güvenliği Açısından Neden Önemlidir?
Acil durum planları, iş sağlığı ve güvenliği bakımından kritik bir öneme sahiptir çünkü beklenmeyen olaylara karşı hazırlıklı olmayı sağlar. Bu planlar iş yerinde meydana gelebilecek kazalar, yangınlar veya doğal afetler gibi acil durumlar için önceden belirlenmiş bir strateji sunar.
Çalışanların bu planlara göre eğitilmesi acil durumlar sırasında doğru ve hızlı tepki vermelerini sağlar. Bu da çalışan güvenliğini artırır. Ayrıca acil durum planları, olası riskleri belirleme ve azaltma amacı güder. Böylece işyerindeki potansiyel tehlikelerin etkilerini en aza indirir.
Acil durum planları aynı zamanda iş sürekliliğini sağlama ve kamu güvenliğini koruma amacını da taşıyarak, iş yerlerinin daha geniş bir topluluk içinde sorumlu bir şekilde hareket etmelerine yardımcı olur. İSG yönetmelik gereklilikleri kapsamında her işyeri İSG dosyası içerisinde acil durum planlarını tutmak zorundadır.
İSG Kanunu’nda Belirtilen Risk Değerlendirmesi Nedir ve Nasıl Yapılır?
İSG kanunu içerisinde belirtilen risk değerlendirmesi; işyerlerindeki potansiyel tehlikeleri belirlemek, bu tehlikelerin derecesini değerlendirmek ve çalışanların sağlığını ve güvenliğini sağlamak amacıyla yürütülen bir süreci ifade eder. Bu değerlendirme, işverenin yasal bir yükümlülüğüdür ve işyerindeki riskleri belirleyerek alınması gereken önlemleri planlamayı kapsar. İş sağlığı ve güvenliği risk değerlendirmesi aşağıdaki adımları şunlardır:
1. İşyeri ve Süreç Analizi:
- İşyerinin genel yapısı, coğrafi konumu, çalışan sayısı ve faaliyet alanları belirlenir.
- İş süreçleri, kullanılan ekipmanlar ve malzemeler incelenir.
- İşyerindeki tüm potansiyel tehlike kaynakları gözden geçirilir.
2. Potansiyel Tehlikelerin Belirlenmesi:
- Fiziksel tehlikeler (yüksek gürültü, yüksek ısı vb.),
- Kimyasal tehlikeler (zehirli maddeler, patlayıcı maddeler vb.),
- Biyolojik tehlikeler (mikroplar, virüsler vb.),
- Ergonomik tehlikeler (yanlış pozisyonlar, tekrarlayıcı hareketler vb.),
- Psikososyal tehlikeler (stres, mobbing vb.) gibi çeşitli tehlikeler belirlenir.
3. Risklerin Değerlendirilmesi:
- Belirlenen tehlikelerin ne kadar ciddi olduğu değerlendirilir.
- Tehlikelerin olası etkileri, frekansları ve şiddetleri belirlenir.
- Her bir tehlikenin risk düzeyi hesaplanır (Risk = Etki x Frekans).
4. Öncelik Sıralaması ve Aciliyet Belirlenmesi:
- Riskler öncelik sırasına konulur. Yüksek riskli durumlar öncelikli olarak ele alınır.
- Acil müdahale gerektiren durumlar belirlenir ve önceliklendirilir.
5. Kontrol ve Önleme Tedbirleri:
- Her bir risk için alınması gereken kontrol ve önleme tedbirleri belirlenir.
- İlk önce tehlikelerin kaynağında mücadele edilmesi amaçlanır. (Makinelerin güvenlik düzenlemeleri, kimyasal maddelerin değiştirilmesi vb.)
6. Tedbirlerin Uygulanması:
- Belirlenen tedbirler işyerinde uygulanır.
- Çalışanlara gerekli eğitimler verilir ve bilgilendirme yapılır.
- Kullanılacak kişisel koruyucu ekipmanlar sağlanır.
7. İzleme ve Denetim:
- Alınan tedbirlerin etkinliği düzenli olarak izlenir.
- Denetimler ve gözlemlerle sistematik bir kontrol mekanizması oluşturulur.
- Risk değerlendirmesi periyodik olarak güncellenir.
İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu Çerçevesinde Denetim Mekanizmaları Nasıl İşlemektedir?
İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu, işyerlerinde iş sağlığı ve güvenliği standartlarını belirler ve bu standartlara uygunluğun denetlenmesini öngörür. Denetim mekanizmaları; iş sağlığı ve güvenliği konularında uyumun sağlanması, ihlallerin tespiti ve düzeltici önlemlerin alınması amacıyla faaliyet gösterir. İş sağlığı ve güvenliği denetimleri genellikle Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı ile ona bağlı müdürlükler tarafından yürütülür. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı bünyesindeki İş Müfettişleri ve İl Sağlık Müdürlükleri de iş sağlığı ve güvenliği konularında denetim yapma yetkisine sahiptir.
İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu’na uygun olarak yetkilendirilmiş İSG Profesyönelleri, iş sağlığı ve güvenliği konularında denetimler gerçekleştirirler. Denetmenler işyerlerinde risk değerlendirmesi, eğitimler, acil durum planları gibi konuları inceleyerek uygunluğu değerlendirirler. Ayrıca işyeri hekimleri ve iş güvenliği uzmanları, iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili konularda denetimlere katılabilirler. Bu sayede iş sağlığı ve güvenliği konularında işverenlere danışmanlık yaparak iş yerinin İSG mevzuatı gerekliliklerine uymalarını sağlarlar.
