Tehlikeli ortamlarda elektrikli ekipmanların, patlamaya karşı korunmasını amaç edinerek geliştirilen ürünlerin genel adı olarak tanımlanmaktadır. Amerikan İSG çalışmalarında kullanılan tanımı EXPROOF olması ile birlikte Türkçe ‘de “Patlayıcı ortamlarda kullanılan Elektrikli Aletler”, yada “Tehlikeli ortamlarda kullanılan Elektrikli Ekipmanlar” şeklinde de çevrilebilir.
Patlamadan Korunma Dökümanı Hazırlama İletişim Kanallarımız
Bir elektrikli ekipmanın exproof olduğunu belirtmek için Ex harflerinin bulunduğu bir sembolle gösterilerek ilgili ekipmanın patlamaya karşı korunmuş olduğunu anlayabiliriz. Patlayıcı toz, gaz ve yanıcı maddelerle çalışılan alanların tümünde kullanılan elektrikli ekipmanların bu tehlike göz önünde bulundurularak, mutlaka exproof özellikte olmasına dikkat edilir. Böylelikle iş sağlığı ve güvenliği açısındanda önemli olan çalışanların patlayıcı ortamların tehlikelerinden korunmuş olacaktır.
1998 yılında Kansas’taki tahıl asansörü toz patlaması nedeniyle tahrip olmuş, patlama sonucunda işletmede çalışan ve o esnada patlama alanında bulunan 5 çalışan ne yazık ki vefat etmiştir. Özellikle Amerika ‘da bir çok örneği bulunan toz patlamaları neticesinde ülkedeki en fazla sayıdaki ölümlü kazalar gerçekleşmiş ve patlamadan korunma amacıyla iş sağlığı ve güvenliği mevzuatı açısındanda bir çok çalışma gerçekleştirilerek, çalışanların patlayıcı ortamların tehditlerinden korunması hedeflenmiştir.
Tüm Dünya’da Patlayıcı ortam tehlikelerine ait önlemlerin alınmaya başlamasından 50 yıla yakın bir zaman geçmiş olmasına rağmen halen toz ve gaz sebebiyle patlayıcı ortam tehditleri yoğun bir şekilde devam etmekte zaman zaman yaşanan patlamalar sebebiyle çalışanlar ölmektedir.
Petrol, petrol ürünleri, kimya, LPG, doğal gaz, kömür madenleri, hububat siloları, şeker fabrikaları, kereste ve mobilya fabrikaları, ekmek fırın ve fabrikaları gibi günlük yaşamımızda sıksık kullandığımız ve tükettiğimiz ürünlerin depolanması yada yan ürün olarak işlenmesi sırasında yanıcı, parlayıcı ve patlayıcı özellikleri sebebiyle patlayıcı ortam oluşur. Bu alanlarda özellikle elektrik konusunda EXPROOF özellikli ekipmanlar kullanmadığında Tehlikeli ortamlardaki bu patlayıcı etkenler sebebiyle patlamalar oluşabilmektedir.
Bursa ‘da 2017 yılında Gürsu ilçesinde faaliyetlerini sürdüren işletmeden Buhar kazanının patlaması sonucu 5 çalışan vefat etmişti. Mahkeme süreci halen devam eden olayın gerçekleştiği işletme boyahane faaliyeti gösteriyordu. Buhar Kazanı Periyodik Kontrolü gerçekleşen elim kaza ‘da Elektrik aletlerinin çıkardığı kıvılcım ve ark bu ortamları tehlikeye düşürmekte ve patlamalara neden olmaktadırlar.
Exproof özellikli armatürler
Özellikle patlama riskinin bulunduğu alanlarda aydınlatma sistemlerinin kullanılması gerekiyorsa, bu gibi durumlarda mutlaka, açık tutuşturuculuk sağlayacak düz ampüller, aydınlatma ekipmanları yerine, mutlaka exproof özelliği sağlanmış aydınlatma armatürleri tercih edilmelidir. İnternette yapacağınız küçük araştırmalarda özellikle ilk öncelik olarak bu ekipmanların maden işletmelerinde kullanıldığını görebilirsiniz.
Havalandırma Ekipmanlarında Ex-proof özellikli ekipmanlar
Zararlı gaz ve tozları ortamdan atmak için kullanılan bu ekipmanlar ‘da exproof özelliği bulunmaması demek tam anlamıyla patlamaya davetiye çıkarmak anlamına geliyor. Özellikle mobilya, otomotiv ve tekstil sanayisinde kullanılan tehlikeli kimyasallar ve bunların çalışanlara oluşturacağı zararların azaltılması için kullanılan havalandırma sistemleri ex-proof özelliği olması kanuni bir zorunluluktur.
Çalışanlarınızın sağlığını korumak amacıyla oluşturduğunuz kaynakların patlayıcı tehdidi olmasını engellemeniz için bu sistemlerin emiş – çekiş birimlerinde kullanılan iç mekanizmalar mutlaka patlamaya karşı önleyici özelliklerden oluşmalıdır.
Patlamaya Dayanıklımı, Patlamayı Önleyici mi?
Zaman zaman bu iki betimlemeyi de ex-proof özellikli cihazlar için görebilirsiniz. Özellikle maden sanayinde İSG sektöründe uzun yıllar çalışmış duayenler patlamaya karşı dayanıklı cümlesini exproof ekipmanlar için sık sık kullanırlar. Ancak yapısal özellikleri bakımından patladığında dayanımı değil, patlamaya karşı önleyici yaklaşımda olmaları sebebiyle Patlamadan Koruyan, Patlamaya Karşı önleyici, patlamayı önleyici gibi betimlemeler bu tip ekipmanlar için daha uygun bir yaklaşımdır.
Patlamadan Korunma Dökümanı ve exproof özellikli ekipmanlar
Ex-Proof ekipmanlar fayda maliyet açısından incelendiğinde oldukça ucuz, insan hayatını ve işletmenin devamlılığındaki en büyük güvencelerden biri olduğu içinde mutlak gereklilik arz eden ekipmanlardandır. İş sağlığı ve güvenliği alanında Bakanlık iş müfettişlerince sürdürülen denetimlerde de mutlak istenen evrakların başında gelen patlamadan korunma dökümanı muhtevasında da bu ekipmanların bulunmadığı alanlar tehlike alanları olarak betimlenir. Bu patlama riskli alanlarda alınması gereken tedbir ve uyulması gereken kuralların sistematik ve matematiksel olarak anlatıldığı önemli bir döküman olarak kullanılan patlamadan korunma dökümanı, iş müfettişleri tarafından ilgili yönetmelik gereğince zorunlu olarak yapılması istenmektedir.
